Οι κοινωνικές επιστήμες έχουν ως σκοπό «ένα καλύτερο αύριο σ’ έναν καλύτερο κόσμο».
Μέχρι τον 19ο αιώνα ο όρος κοινωνία εκφράζει την έννοια της πολιτείας, του κράτους, της ούτως ειπίν συντεταγμένης πολιτείας. Απ’ τον 20ο αιώνα, κυρίως μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο κατακτούν την ευρύτερη νεολαία και την ανθρωπιστική κοινότητα. Στη δε εποχή μας κυριολεκτικά ανθίζουν για πολλούς λόγους αλλά η «έφεσις του ειδέναι» δεν είναι η μοναδική αιτία.
Τα θεμέλια της κοινωνικής επιστήμης από τον 19ο και 20ο αιώνα βασίζονται στην επιστημονική γνώση η οποία προχωρά εν πλήρη συνείδηση προς την απόλυτη και πλήρη διαφώτηση του κοινωνικού αντικειμένου. Αναγνωρίζεται η κοινωνία ως μια οντότητα πραγματική και ξεχωριστή και αντιμετωπίζεται ως ειδική έννοια. (Συχνά χρησιμοποιείται και ως πολιτικό-κομματική επικοινωνία, ξεφεύγει όμως από τα επιστημονικά δεδομένα).
Ο Max Weber αναπτύσσει σχετικά με την κοινωνιολογία το νόημα της κοινωνικής δραστηριότητας ενώ οι Emil Durkheim, A. Comte, Proudhon, o K. Marx και ο ίδιος ο M. Weber καταφέρανε να διεισδύσουν στην ουσιαστικότερη και βαθύτερη φύση της κοινωνίας ως ενός ειδικού φαινομένου της ανθρώπινης ζωής της εξελικτικής ζωής και όχι μόνο, κατάφεραν να περιγράψουν, αφού προσδιόρισαν το κριτήριο και διάκριναν το κοινωνικό σύνολο από ένα απλό συνάθροισμα ή σύνολο ατόμων στο χρόνο και το χώρο.Και αυτό το κριτήριο είναι ο κοινωνικός δεσμός, ορίζοντας την έννοια του κοινωνικού.
Αυτές είναι οι κύριες βάσεις που θεμελίωσαν την κοινωνιολογία ως επιστήμη και τη διάκριση ως φαινομένων σε κοινωνικά φαινόμενα ή μη κοινωνικά. Ο σπουδαίος Emil Durkheim, ισχυρίζεται ότι τα κοινωνικά φαινόμενα είναι αποτέλεσμα εμπειριών και που αποδεικνύονται από τις μελέτες και τις έρευνες ως πραγματικά περιστατικά Ως θεμελιωτές της κοινωνιολογίας οι Weber και E. Durkheim και πολλοί άλλοι, απλά ας περιοριστούμε για την οικονομία του χρόνου, υποστηρίζουν ότι η κοινωνιολογία και η κοινωνιολογική δραστηριότητα, είναι η επιστήμη που σκοπό έχει να κατανοήσει, αφού ερμηνεύσει την κοινωνική δραστηριότητα και να εξηγήσει αιτιοκρατικά τα αποτελέσματα της.
Όπως αναφέρει ο Γ. Καββαδίας, τα είδη της κοινωνικής δράσης με πολλούς και διάφορους τρόπους προσδιορίζονται ως α) Λογικά ως προς την σκοπιμότητα της δράσεως β) Λογικά ως προς την αξιολόγηση της δράσης γ) συναισθηματικά και συγκινησιακά έχοντας ως βάση τα πάθη και τα συναισθήματά της στιγμής δ) παραδοσιακά με βάση τα έθιμα.
Εδώ ο Weber προσπαθεί να προσφέρει μια πολύτιμη παρατήρηση με ιδιαίτερη σημασία από πλευράς κοινωνιολογικής και ανθρώπινης. Πολύ σπάνια η δράση των ανθρώπων και κυρίως η κοινωνική δράση προσδιορίζεται από ένα μονάχα τρόπο από όσους αναφέρθηκαν. Τόσο ο Durkheim όσο και ο Weber θεωρούν την ατομική συνείδηση σαν λειτουργία που αναλώνεται στον εαυτό της, κλειστή προς τον έξω κόσμο, φυσικό ή κοινωνικό. «…Στην πραγματικότητα αυτές οι ίδιες ατομικές συνειδήσεις είναι κλειστές οι μεν προς τις δε, δεν μπορούν να επικοινωνήσουν παρά μόνον με σημεία – σύμβολα». Η ιδέα μιας ανοιχτής συνείδησης είναι ξένη στον Durkheim και στην ιδεοκρατική φιλοσοφία ήτον κριτικό ρελατιβισμό του Καντ την νέο-καντιανήν με τους οποίους συμφωνεί και ο Weber.
Για τις σχέσεις κοινωνικότητας – κοινωνικοποίησης, και τους τρόπους επικοινωνίας των συνειδήσεων και τη σχέση Ατομικού και Συλλογικού καθώς και τις τελικές διαπιστώσεις θα μιλήσουμε στα μαθήματα, συμπληρώνω όμως αυτό απ’ όπου άρχισα να γράφω στην αρχή, ότι δηλαδή η επικοινωνιακή κοινωνιολογία γίνεται συχνά εκμετάλλευση όπως αναφέρει ο Dr. Χ. Χάρακας σχετικά με την κοινωνική συμμετοχή… «Μία Σωκρατική προσέγγιση της, μπορεί να την απομυθοποιήσει αν συγκεντρώσει την προσοχή της στα φαινόμενα της μοναξιάς και αδιαφορίας των μαζών και στην γενικευμένη εξουσιοδότηση της προς επιτήδειους διαχειριστές κρίσιμων εποχών και καταστάσεων όπως περίπου θα έλεγε ο Οrtega Y. Gasset.
Μιχάλης Πουλαντζάς,
Ομ. Καθηγητής Κοινωνιολογίας
