Όπως λέγεται ο άνθρωπος «αυτοπαράγεται» μέσα στη διαλεκτική της φύσης και της κοινωνίας και τα «προϊόντα» του δομούν και την ίδια στιγμή καθρεφτίζουν τον κόσμο μέσα στον οποίον παράγονται. Έτσι, είναι ιδιαίτερα σημαντική η Ιστορία και ιδεολογία των Μύθων, αυτού του κοινωνικο-πολιτιστικού προϊόντος- με την ευρύτερη κοινωνική πολιτική οικονομική και πολιτιστική ‘πραγματικότητα’ τόσο συγχρονικά όσο και διαχρονικά.
Όμως η αλληλεπίδραση της πολιτιστικής παραγωγής με πολύπλοκα και ανθεκτικά στον χρόνο φαινόμενα, την καθιστά κι ως ένα προϊόν που αλληλεπιδρά με την κοινωνική ανθρωπολογία, όπως και την Εθνογραφία και την Επικοινωνιολογία. Τόσο στο εκάστοτε περιεχόμενο της όσο και στους τρόπους πραγμάτωσης του καθρεφτίζονται κοινωνικές και πολιτισμικές μεταβολές, που την συνέδεσαν με την κοινωνική ανθρωπολογία (που μετεξελίσσεται στις επιστήμες της αγωγής ανθρωπολογία της εκπαίδευσης), και δημιούργησαν αναδυόμενους κλάδους όπως της εθνογραφίας, κ.ά..
Οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες αναμένεται να κατανοήσουν τους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνεται μέσα από τους μύθους το κοινωνικό υποκείμενο, καθώς και την πολιτισμική νοηματόδοτηση κεντρικών εννοιών της πολιτιστικής ζωής. Θα συζητήσουμε, ακόμη, την έννοια της ‘κουλτούρας’ στο Δυτικό και στον μη Δυτικό κόσμο.
Ακόμη πότε, πώς και γιατί έδρασαν οι μύθοι ως κοινωνικοί καταγραφείς αλλά και ως κοινωνικοί προφήτες. Σε ποιες ανάγκες κλήθηκαν να ανταποκριθούν; Πως επέδρασε και πως επηρεάστηκε η ιστορία των ιδεών από αυτό; (πχ η επίδραση του Διαφωτισμού κλπ)
Eπίσης αναμένεται να αποκτήσουν την ικανότητα να συνδέουν την πολιτιστική/πολιτισμική παραγωγή με το κοινωνικο- ιστορικό της πλαίσιο και να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους για τους τρόπους δόμησης του κοινωνικού υποκειμένου.
Σε σχέση με τις γενικότερες πρακτικές και θεωρητικές παραμέτρους:
- Η επίδραση της Τεχνολογίας/ Τεχνογνωσίας κάθε εποχής.
- Μελέτες που προσεγγίζουν κριτικά την έννοια της κοινωνικοποίησης από τη σκοπιά της συμβολικής ανθρωπολογίας και της εθνογραφίας της επικοινωνίας.
Τέλος, την Γνώση την Ανάλυση και την κριτική θεώρηση των Μύθων διαχρονικά στο εκάστοτε ιστορικό της πλαίσιο και πώς αυτή η πορεία καθρεφτίζεται ‘σε μας’ σήμερα και τι δυναμικές για αύριο δημιουργεί.
Καμιά μετάβαση στο υλικό πεδίο της κοινωνίας, δεν περνά δίχως να εγγραφεί στο ιδεολογικό και στο συμβολικό (βλ. Weber, M. 1968 Gramsci, A. 1970, Bauman, Z. 1992). Αυτό όχι μόνο επηρεάζει επιφανειακά την μορφή, αλλά όπως επισημαίνει ο Lucats (1971, στο Ανθογαλίδου, Θ. 2001, σελ. 71), συμβαίνει επειδή «η πραγματικά προξενούμενη επίδραση φαίνεται κοινωνικά».
Η Εκπαίδευση δεν είναι μόνο πρόταγμα κριτικής σκέψης, ‘ανθρωπιστικής’ φιλοσοφίας και κοινωνικής ενσωμάτωσης, είναι και μηχανισμός που προσπαθεί να επιδράσει κοινωνικά ‘εσωτερικεύοντας’ στους συμμετέχοντες τις κυρίαρχες νόρμες μιας αρεστής κοινωνικοποίησης που ‘νομιμοποιεί’ ως αυτονόητες ποικίλες εξουσιαστικές και όχι μόνο σχέσεις.
Υπάρχει γενικότερα δημιουργική τριβή μεταξύ εκπαίδευσης και κοινωνικής μεταβολής, και το πρόσημο που αυτή θα πάρει εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές τεχνολογικές αλλά και πολιτιστικές συντεταγμένες κάθε εποχής. Με άλλα λόγια από παραμέτρους που συνδιαμορφώνουν το πολιτισμικό προφίλ μιας κοινωνίας τόσο συγχρονικά όσο και διαχρονικά, και τις «τανάπαλιν» επιδράσεις του με όλα τα προαναφερόμενα μέρη.
Σκοπός του μαθήματος είναι :
α) Να καταστήσει τους συμμετέχοντες/ συμμετέχουσες συνειδητούς κατά δύναμην αναγνώστες/τριες αυτής της διαδικασίας και
β) να ενσωματώσουν αυτήν την ‘συνείδηση’ στον τρόπο που διαβάζουν το εκπαιδευτικό πλαίσιο των μύθων.
Στις διάφορες προσεγγίσεις που σημάδεψαν την παραγωγή ταυτοτήτων τους τελευταίους αιώνες, η ιστορία και ιδεολογία των μύθων επενδύθηκε με τις διάφορες κοινωνικές και μεταφυσικές έννοιες που διαμόρφωσαν σε σημαντικό βαθμό την παραγωγή κοινωνικών υποκειμένων. Η φιλοσοφία, η οικονομία, η θρησκεία ως κοινωνικό φαινόμενο, η διαπολιτισμικότητα στις μέρες, η κυρίαρχη κουλτούρα όπως και οι μειονοτικές κουλτούρες κλπ υπήρξαν βασικά ‘μεγέθη’ επιρροής μας και το αντίστροφο.
Τόσο στον αρχαίο κόσμο όσο και στον σύγχρονο, κοινό και σημαντικό συστατικό της κοινωνίας υπήρξε η επιβεβαίωση ή η αντιστροφή των διακριτών χαρακτηριστικών του κόσμου και η σύνδεση της εκπαίδευσης με την πολιτισμική διατήρηση ή μεταβολή, ανάλογα την πολιτιστική, κοινωνική και ιστορική συγκυρία, και τα μοντέλα λειτουργίας που δημιουργούσε.
Τους νεότερους αιώνες το πέρασμα από μια συλλογική φεουδαρχική οικονομία σε μια βιομηχανική κι έπειτα σε μια τεχνολογική, έφερε μαζί της πολύ περισσότερα από αλλαγές στα μέσα παραγωγής και στην κοινωνική ηγεσία. Πιο σημαντικό ήταν ότι έφερε μαζί της ένα σύνολο από θεμελιακές αλλαγές στους θεσμούς και στην «αντίληψη του εαυτού και του κόσμου» που σημάδεψαν και την γενίκευση της παιδείας.
Οπότε το μάθημά μας προσπαθεί να προσεγγίσει ένα ζήτημα αιχμής σε μια εποχή αντιφάσεων. Άλλωστε «η αναζήτηση νοήματος δεν γίνεται… ποτέ δίχως κόστος: συγκροτείται μέσα από επιλογές και συσχετισμούς» (Τοντόροφ, Τσ., 2003, σελ. 14). Ο στόχος δεν είναι μόνο να φέρουμε στην επιφάνεια τους λόγους και τους τρόπους δόμησης των μύθων και πιο συγκεκριμενα των πολιτισμικών τους παραμέτρων αλλά να δούμε και «τι» στρατηγικές διαπραγμάτευσης και προσαρμογής αναπτύσσονται σε κοινωνίες που βρίσκονται σε εποχές δύσκολης μετάβασης, όπως η δική μας.
Ελπίζουμε να συμβάλλουμε με τον τρόπο αυτόν σε μια κριτικά διακείμενη δημιουργική προσαρμογή στη νέα εποχή που δυναμικά κι απρόβλεπτα εξελίσσεται μπροστά μας.
