Αριστοτέλης – Βιογραφία
Το έτος 384 π.Χ στα Στάγειρα της Χαλκιδικής, 15 χρόνια μετά τον θάνατο του Σωκράτη και 3 χρόνια μετά την ίδρυση της Πλατωνικής Ακαδημίας, γεννήθηκε ο μέγας πολυεπιστήμων του κλασικού κόσμου, ο Αριστοτέλης. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόμαχος, ασκούσε το λειτούργημα του ιατρού, ήταν φίλος του Αμύντα του 3ου , υιού του Φιλίππου, του βασιλέα της Μακεδονίας. Η μητέρα του Φαιστιάδα με καταγωγή από τη Χαλκίδα ανήκε, επίσης, στο γένος των Ασκληπιαδών.
Ο Αριστοτέλης, σε ηλικία 17 ετών, μετέβη στην Αθήνα και μπήκε στην Ακαδημία του Πλάτωνα, η οποία είχε ήδη κλείσει τα 20 χρόνια λειτουργίας της. Ο Πλάτων, ήταν τότε 60 ετών.
Στην Ακαδημία άφηνε κατάπληκτους όλους και τον ίδιο τον διδάσκαλό του, με την ευφυΐα και τη φιλεργατικότητά του. Ο Πλάτωνας συνήθιζε να τον αποκαλεί “νουν της διατριβής” και το σπίτι του “οίκον αναγνώστου”.
Ο Αριστοτέλης, θαύμασε απεριόριστα το πνευματικό κύρος, το ήθος και την αξιοπρέπεια του διδασκάλου του, του Πλάτωνα, με τον οποίο συνέζησε σε έναν μαθησιακό κύκλο 20 ετών, χρόνια τα οποία θεώρησε ως τα καλλίτερα της ζωής του και αποχώρησε μόνον όταν απεβίωσε ο μεγάλος του Διδάσκαλος.
Στη συνέχεια, ο Αριστοτέλης μαζί με τον Ξενοκράτη εγκατέλειψαν την Αθήνα και εγκαταστάθηκαν στην Άσσο, πόλη της μικρασιατικής παραλίας, απέναντι από το νησί Λέσβο. Την Άσσο κυβερνούσαν, την εποχή εκείνη, δύο πλατωνικοί φιλόσοφοι, ο Έραστος και ο Κορίσκος, στους οποίους είχε χαρίσει την πόλη ο ηγεμόνας του Αταρνέα, Ερμείας, ο οποίος ήταν παλιός μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Οι δύο κυβερνήτες της Άσσου, είχαν ιδρύσει στην Άσσο, μια φιλοσοφική σχολή, ως παράρτημα της Πλατωνικής Ακαδημίας.
Ο Αριστοτέλης έμεινε τρία ολόκληρα χρόνια στην Άσσο και απετέλεσε την κεντρική μορφή ανάμεσα στον κύκλο των Ακαδημαϊκών, όπου και πραγματοποίησε και τις πρώτες παραδόσεις μαθημάτων του. Στην Άσσο ο Αριστοτέλης συνδέθηκε στενά με τον Ερμεία και τον επηρέασε τόσο, ώστε η τυραννία του να καταστεί ηπιότερη και δικαιότερη.
Ο Ερμείας προέβλεπε την εκστρατεία των Μακεδόνων στην Ασία και συμμάχησε με τον βασιλέα Φίλιππο. Γι΄ αυτό, αργότερα, τον συνέλαβαν οι Πέρσες και τον θανάτωσαν με μαρτυρικό σταυρικό θάνατο. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη της Λέσβου και νυμφεύθηκε την ανηψιά του Ερμεία, την Πυθιάδα.
Το 324 π.Χ τον προσκάλεσε ο Φίλιππος στη Μακεδονία, για να αναλάβει τη διαπαιδαγώγηση του γιου του Αλεξάνδρου, που ήταν τότε μόλις 13 χρονών. Ο Αριστοτέλης φρόντισε να του μεταδώσει το πανελλήνιο πνεύμα και χρησιμοποίησε ως παιδευτικό όργανο τα ομηρικά έπη.
Η εκπαίδευση του Αλέξανδρου γινόταν άλλοτε στην Πέλλα και άλλοτε στη Μίεζα. Εκεί το 341 π.Χ πληροφορήθηκε το θάνατο του Ερμεία. Ο Αριστοτέλης έμεινε στη μακεδονική αυλή έξι χρόνια. Όταν αργότερα ο Αλέξανδρος ως ηγεμών, συνέτριψε την αντίσταση των Θηβαίων ο Αριστοτέλης εγκαταστάθηκε στην Αθήνα (335 π.Χ) και ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή. Για να εγκαταστήσει τη σχολή του διάλεξε το Γυμνάσιο, που λεγόταν και Λύκειο, ανάμεσα στον Λυκαβηττό και τον Ιλισσό.
Με χρήματα που έδωσε άφθονα ο Αλέξανδρος, ο Αριστοτέλης κόσμησε τον χώρο με μεγαλόπρεπα οικήματα και στοές, που ονομάζονταν “περίπατοι” και γι΄ αυτό η σχολή του ονομάστηκε Περιπατητική Σχολή και οι μαθητές του περιπατητικοί φιλόσοφοι.
Μέχρι το έτος 322 π.Χ, που άφησε την τελειταία του πνοή, ο Αριστοτέλης ήταν αρχηγός της Σχολής, της οποίας η ακτινοβολία φώτισε απ’ άκρη σε άκρη τις πόλεις-κράτη της Ελλάδας. Αυτή η περίοδος των τελευταίων 13 ετών, απετέλεσε την πιο γόνιμη και αποτελεσματική περίοδο για τον μεγάλο πανεπιστήμονα Μακεδόνα στοχαστή, το έργο του οποίου θαυμάζεται στο πέρασμα των αιώνων.
Έργα του Αριστοτέλη
Ι. ΈΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ (γνωστά συλλογικά ως το ‘Οργανον’ επειδή καταγίνονται με τη Μεθοδολογία, το εργαλείο της έρευνας)
- Αι Κατηγορίαι, μια πραγματεία σχετικά με τη θεμελιώδη ταξινόμηση των ιδεών και ιδιαίτερα των απομονωμένων και ασύνδετων όρων.
- Περί Ερμηνείας, μια πραγματεία για τη φιλοσοφική ορολογία γενικά, με έμφαση στη θεωρία και ανάλυση των προτάσεων που χρησιμοποιούνται για να δείξουν τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών.
- Αναλυτικά Πρότερα, 2 βιβλία σχετικά με τους νόμους της λογοτεχνικής συλλογιστικής και την ορθή χρήση της συλλογιστικής.
- Αναλυτικά Ύστερα, 2 βιβλία σχετικά με τις μεθόδους απόδειξης και του ορισμού.
- Τα Θέματα, 8 βιβλία για τα διαλεκτικά συμπεράσματα, την πιθανότητα και χρήση της συλλογιστικής.
- Σοφιστικοί Έλεγχοι, μια πραγματεία σχετικά με τη λύση των σοφιστικών πλανών και την αντίκρουση των ψευδών συλλογισμών.
ΙΙ. ΈΡΓΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
- Φυσικά, 8 βιβλία σχετικά με τις γενικές βάσεις και τις σχέσεις της φύσης στο σύνολό της, που περιέχουν συζητήσεις για την μετακίνηση και την αλλαγή, τον χώρο, τον χρόνο, την κίνηση, τον μετασχηματισμό της δυναμικότητας σε πραγματικότητα, κλπ.
- Περί Ουρανού, 2 βιβλία για τα ουράνια και υποσελήνια σώματα.
- Περί γενέσεως και φθοράς, 2 βιβλία σχετικά με την κυκλική αλληλουχία των μετασχηματισμών.
- Μετεωρολογικά, 4 βιβλία για τα φαινόμενα του αέρα, με κάποια συζήτηση για τη χημεία και τη φυσική.
III. ΈΡΓΑ ΠΕΡΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ
- Περί ζώων Ιστορίας, 10 βιβλία που περιέχουν μια ταξινομημένη συλλογή γεγονότων σχετικά με την ανατομία των οργανισμών, με ιδιαίτερη έμφαση στη μορφολογία (ο κλάδος της βιολογικής επιστήμης σχετικά με τη μορφή και τη δομή χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη λειτουργία).
- Περί ζώων μορίων, 4 βιβλία για τη φυσιολογία.
- Περί ζώων κινήσεως.
- Περί ζώων πορείας, 1 βιβλίο για τις μηχανικές πτυχές της φυσιολογίας.
- Περί ζώων γενέσεως, 5 βιβλία για την εμβρυολογία και την αναπαραγωγή.
ΙV. ΈΡΓΑ ΠΕΡΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
- Περί Ψυχής, 3 βιβλία σχετικά με τη φύση, τις λειτουργίες και τα στοιχεία της ψυχής που θεωρούνται τα θεμέλια όλων των σύγχρονων ψυχολογικών μελετών.
- Συλλογή 9 πραγματειών σε συγκεκριμένους τομείς της ψυχολογικής έρευνας, συλλογικά γνωστών ως Parva Naturalia, συμπεριλαμβανομένων των έργων όπως:
Περί αισθήσεως και αισθητών, Περί μνήμης και αναμνήσεως, Περί ύπνου και εγρηγόρσεως και Περί ενυπνίων.
V. ΈΡΓΑ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ
- Μετά τα φυσικά, 14 βιβλία για αυτό που ο Αριστοτέλης ονόμαζε «πρώτη φιλοσοφία», τη μελέτη του απόλυτου όντος, που ασχολείται με πράγματα όπως το καθαυτό Ον και οι απώτεροι λόγοι ύπαρξης, η σχέση ύλης και μορφής, η αιτιώδης συνάφεια (υλική, επίσημη, αποτελεσματική και τα τελικά αίτια), και το Πρώτον Κινούν.
VI. ΈΡΓΑ ΠΕΡΙ ΗΘΙΚΗΣ
- Ηθικά Νικομάχεια.
- Ηθικά Ευδήμεια, 7 βιβλία, 3 από τα οποία είναι σχεδόν πανομοιότυπα με τα Ηθικά Νικομάχιεα, και τα οποία αποτελούν προφανώς μια παλαιότερη και λιγότερο ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του ίδιου θέματος.
- Ηθικά Μεγάλα, μια περίληψη σε 2 βιβλία των άλλων έργων σχετικά με την ηθική, τα οποία περιέχουν ορισμένα στοιχεία στωικισμού και επομένως πιστεύεται ότι είναι τουλάχιστον εν μέρει πλαστά.
VII. ΈΡΓΑ ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
- Πολιτικά, 8 βιβλία σχετικά με την προέλευση, τον σκοπό και τα στοιχεία της πολιτείας, τα διάφορα είδη πολιτευμάτων, την ιδανική εκπαίδευση και συναφή θέματα.
- Αθηναίων Πολιτεία, μια πραγματεία που καλύπτει την ιστορία και την πολιτική εξέλιξη του αθηναϊκού κράτους μέχρι περίπου το 328 π.Χ. Πρόκειται για το μοναδικό επιζών έργο από μια συλλογή 158 ελληνικών και μη ελληνικών πολιτευμάτων που συντάχτηκε στο Λύκειο κατά τη διάρκεια της ζωής του Αριστοτέλη, ανακαλύφθηκε τυχαία στην Αίγυπτο το 1890 και είναι το μόνο γνωστό κείμενο που όντως ο Αριστοτέλης προετοίμασε για δημοσίευση.
VIII. ΈΡΓΑ ΠΕΡΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ
- Ρητορική, μια πραγματεία σχετικά με τη δημόσια ομιλία και τα μέσα πειθούς, με έμφαση στη λογική, την ψυχολογία και την ηθική.
- Ποιητική, μια πραγματεία για την τέχνη της ποίησης που δεν διασώθηκε ολόκληρο, αλλά περιέχει μια πολύτιμη και ολοκληρωμένη συζήτηση για την Ελληνική Τραγωδία.
Δημήτριος Λυπουρλής – Βιογραφία
Ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ. Τις βασικές φιλολογικές του σπουδές τις έκανε στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης δίπλα σε λαμπρούς δασκάλους. Μετεκπαιδεύτηκε στην Ιταλία και στην Γερμανία. Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 1969 ως το 1996, οπότε και αποχώρησε οικειοθελώς από την ενεργό υπηρεσία, για να αφοσιωθεί στο συγγραφικό του έργο.
Υπήρξε Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής και Συγκλητικός κατά το ακαδημαϊκό έτος 1977-1978 και πρώτος Πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας κατά τα έτη 1984-1986. Για πέντε εξάμηνα πρόσφερε τις υπηρεσίες του και στο
Πανεπιστήμιο της Κύπρου ως επισκέπτης καθηγητής. Έλαβε μέρος σε πολλά συνέδρια (ιδίως για θέματα αριστοτελικά και ιπποκρατικά) και έδωσε πλήθος διαλέξεων στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τον αρχαίο ελληνικό επιστημονικό λόγο. Από την άποψη αυτή γόνιμο έδαφος για έρευνα του προσέφεραν κατά κύριο λόγο τα αρχαία ελληνικά ιατρικά κείμενα, καθώς και τα κείμενα του Αριστοτέλη.
Κυριότερες εργασίες – βιβλία (πέρα από τα άρθρα και τις δημοσιεύσεις σε περιοδικά και σε εφημερίδες):
– “Η παραγωγική κατάληξη -ικός στην προσωκρατική φιλοσοφία και στο Ιπποκρατικό Corpus” (1968)
– “Άρτεμις Ορθρία” (1968)
– “Ιπποκρατική ιατρική” (1972)
– “Αρχαία ελληνική μετρική” (1975)
– “Επίθετα από ουσιαστικοποιημένα επίθετα” (1977)
– “Πέντε φιλολογικά μελετήματα” (1986)
– “Αριστοτελικά μελετήματα” (1986)
– “Εν παρόδω Α΄ – Β΄” (1987-1995)
– “Γλωσσικές παρατηρήσεις Α΄ – Β΄” (1990-1994)
– “Ιπποκρατική συλλογή Α΄” (1991)
– “Ο Δημήτρης Λυπουρλής στο Βαφοπούλειο” (1998)
– “Ην ποτε: Τρεις “ιστορίες” αρχαίας ελληνικής καθημερινότητας” (1998)
– “Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίο Β΄” (2000)
– “Ιπποκράτης, τόμοι I-V” (2000-2001)
– “Λεξικό αρχαίων συγγραφέων, Ελλήνων και Λατίνων” (μετάφραση από τα Γερμανικά, 1996).
Ένας ακόμα τομέας που κίνησε με ιδιαίτερο τρόπο το ενδιαφέρον του ήταν η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στη Μέση Εκπαίδευση. Πήρε μέρος σε πλήθος ειδικών σεμιναρίων, έκανε διαλέξεις, δημοσίευσε σχετικά άρθρα.
Έφυγε από τη ζωή στις 15 Νοεμβρίου 2018.
